Soạn bài Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp theo)

Trong chương trình Ngữ văn lớp 7, học sinh sẽ được ôn tập về các tác phẩm trữ tình đã được học.

Sau đây, Tài Liệu Học Thi sẽ giới thiệu tài liệu Soạn văn 7: Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp theo), mời bạn đọc tham khảo.

Soạn văn Ôn tập tác phẩm trữ tình (tiếp theo)

I. Hướng dẫn chuẩn bị bài

Câu 1. Nguyễn Trãi có những câu thơ như sau:

– Suốt ngày ôm nỗi ưu tư
Đêm lạnh quàng chăn ngủ chẳng yên.

– Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.

Em hãy nói rõ nội dung trữ tình và hình thức thể hiện của những câu thơ đó:

– Nội dung trữ tình: tấm lòng lo cho đất nước, nhân dân.

– Hình thức thể hiện:

• Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả
• Hình ảnh biểu hiện: Câu 1 mượn hình ảnh con người thao thức trong đêm đông, Câu 2 là hình ảnh nước triều đông cuồn cuộn.

Câu 2. So sánh tình huống thể hiện tình yêu quê hương và cách thể hiện tình cảm đó qua hai bài thơ: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh và Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê.

– Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (Tĩnh dạ tứ):

• Hoàn cảnh: Người ở xa quê ngắm trăng mà nhớ về quê.
• Cách thể hiện: Dùng ánh trăng để thể hiện tình cảm nhớ quê thao thức, nhìn trăng càng khiến tác giả nhớ quê. Giọng điệu trữ tình và sâu lắng.

– Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê (Hồi hương ngẫu thư):

• Hoàn cảnh: Sau nhiều năm trở về quê, tác giả thì bị coi là người ở nơi khác đến.
• Cách thể hiện: Miêu tả cái đổi và cái không đổi để thể hiện tấm lòng tha thiết với quê hương. Giọng điệu vừa hóm hỉnh vừa ngậm ngùi.

Câu 3. So sánh bài “Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều” với bài “Rằm tháng giêng” về hai vấn đề: cảnh vật được miêu tả và tình cảm được thể hiện.

* Giống nhau:

– Cảnh vật được miêu tả: hình ảnh đêm trăng, con thuyền

– Tình cảm được thể hiện: sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

* Khác nhau:

– Cảnh vật được miêu tả:

• Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều: Trong đêm trăng tàn đã xế bóng, sương sa đầy trời, có tiếng quạ kêu, tiếng chuông chùa từ xa vọng lại và con thuyền nằm im bên lùm cây. Khung cảnh tĩnh mịch và buồn vắng hiu hắt của cảnh.
• Rằm tháng giêng: Đêm trăng ở núi rừng Việt Bắc vào mùa xuân tràn đầy sức sống với sông xuân, nước xuân, trời xuân. Con thuyền vận động từ chỗ “thâm xứ” đến nơi bát ngát đầy trăng. Cảnh vật bao la bát ngát tràn ngập ánh trăng, tràn đầy sức sống dào dạt.

– Tình cảm:

• Đêm đỗ thuyền ở Phong Kiều: Con người nằm ngủ, vương vấn nỗi buồn xa lánh bụi trần tìm về nơi tĩnh lặng. Nỗi cô đơn, cùng với đó là tâm trạng buồn bã.
• Rằm tháng giêng: Hình ảnh con người bận rộn với công việc cách mạng. Con người mở rộng tâm hồn để đón nhận vẻ đẹp của đêm rằm. Sự ung dung lạc quan, tràn đầy niềm tin phơi phới.

Câu 4. Đọc kĩ lại ba bài tùy bút trong bài 14, 15. Hãy lựa chọn những câu mà em cho là đúng.

Các ý đúng là:

b. Tùy bút không có cốt truyện và có thể không có nhân vật.

c. Tùy bút sử dụng nhiều phương thức (tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, lập luận) nhưng biểu cảm là phương thức chủ yếu.

e. Tùy bút có những yếu tố gần với tự sự nhưng chủ yếu thuộc loại trữ tình.

II. Bài tập ôn luyện thêm

Cảm nghĩ của em về bài thơ “Cảnh khuya” của Hồ Chí Minh.

Gợi ý:

1. Mở bài

– Giới thiệu khái quát về tác giả Hồ Chí Minh, bài thơ “Cảnh khuya”

– Cảm nhận chung của người viết về bài thơ.

2. Thân bài

* Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng thông qua những nét vẽ về khung cảnh núi rừng Việt Bắc.

– Vẻ đẹp của bức tranh cảnh khuya được gợi lên từ thanh âm: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”, gợi lên vẻ đẹp tĩnh lặng, gần gũi và ấm áp.

– Bức tranh đêm trăng hiện lên giàu chất tạo hình trong những nét vẽ: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”:

• Ánh trăng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây, chiếu xuống cả những bông hoa rừng. Không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.
• Ánh trăng sáng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây cổ thụ, khi phản chiếu xuống mặt đất tạo ra hình thù như những bông hoa.

=> Câu thơ gợi vẻ đẹp quyện hòa, đan cài của thiên nhiên.

* Cảm nhận về tâm hồn thi sĩ quyện hòa cùng chất chiến sĩ của nhân vật trữ tình:

– Hình ảnh đó gợi lên từ trạng thái “cảnh khuya như vẽ”, khắc họa rõ nét cốt cách người nghệ sĩ, thể hiện sự rung động trước vẻ đẹp của đêm trăng chốn núi rừng Việt Bắc.

– Hình ảnh “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” gợi mở vẻ đẹp của phẩm chất người chiến sĩ:

• Ánh trăng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây, chiếu xuống cả những bông hoa rừng. Không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.
• Ánh trăng sáng chiếu xuống mặt đất xuyên qua từng tán cây cổ thụ, khi phản chiếu xuống mặt đất tạo ra hình thù như những bông hoa.

– Điệp từ “chưa ngủ” được nhắc lại hai lần đã tô đậm hơn nữa tình yêu thiên nhiên quyện hòa cùng tình yêu đối với nhân dân, đất nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

3. Kết bài

– Nêu đánh giá về nội dung, giá trị của bài thơ “Cảnh khuya”.

– Nêu cảm nhận về tác giả Hồ Chí Minh.